Prostat Nedir?

Prostat bir salgı bezidir. Sadece erkeklerde bulunur.Prostat bezinin normal ağırlığı yaklaşık 18-20 gram kadardır.
Prostat, erkekte idrar kesesinin altında idrar kanalını çepeçevre saran bulunan küçük salgı bezinin adıdır (Resim-1, mavi daire içinde yer alan bez yapısı). Ayrıca prostatın idrar yolunu sardığı alanda, meni kanalı idrar yoluna açılmaktadır (Resim-2). Erkeklerde iç ve dış denilen iki adet idrar tutma büzüğü vardır (Resim-3’de bu iç ve dış büzük spiral şeklinde gösterilmiştir)

Resim-1: Erkeklerdeki idrar yolu ve üreme organları ile kanallarının şematik görüntüsü

Resim-2: Mesane çıkımında mesane boynundan devam eden (siyah ok)  idrar yolunu ve ona dökülen meni kanalını çepeçevre saran prostat bezinin şematik görüntüsü

Resim-3: Prostat ve mesane boynu arasında mesanenin çıkımında (beyaz ok ile işaretli) iç büzük ve prostatın hemen sonrasında idrar kanalını saran dış büzük olmak üzere iki büzük sistemimiz vardır.İç büzük prostat ile mesanenin birleştiği yerdedir ve otonomik sinir ile istemsiz şekilde idrarın tutulmasını sağlar. Dış büzük prostatın hemen sonrasında leğen kemiği tabanını saran kaslardan oluşan ve istemli olarak (çok idrara sıkışıldığında idrar kanalını büzerek idrarın kaçmasını engelleyen) kasılan bir büzük sistemidir (Resim-4).

Resim-4: Prostat bezi ve kırmızı daire içindeki pubis kemiğine bağlanan dış (istemli) büzük ile ilişkisi

Sağ ve soldan gelen meni kanalları prostatın sardığı idrar kanalına (üretra) tam prostatın orta kısmında açılmaktadır. Bu kısma anatomik olarak “Verumontanum” adı verilir. Verumontanum özellikle endoskopik cerrahide bizim için dış büzük kaslarının başladığı seviyeyi göstermesi nedeniyle bir nirengi noktası olarak kabul edilir (Resim-5). Ayrıca bu iki meni kanalının çevresinde çok ufak 10-20 adet prostattan gelen salgıların idrar kanalına akıtıldığı kanalcıkların ağızları mevcuttur (Resim-6a ve -6b).

Resim-5: Üretrayı saran prostat ve içindeki kanalcıkların açıldığı bölümler ile “Verumontanum”

 

“Prostat salgı bezinin fonksiyonu nedir?”

Prostat salgı bezinin görevi meniyi oluşturan sıvının bir bölümünü (yaklaşık %10-20) salgılamaktır. Bu salgının içinde bulunan maddeler özellikle spermlerin vajinal ortamda infeksiyonla karşılaşmasını önlemekte ve meninin 20-30 dakika içinde akışkan hale gelmesine (likefaksiyon) neden olmaktadır. Ayrıca prostat içindeki, mesane boynunda olan, istemsiz olarak kasılan iç büzük boşalma sırasında kasılmakta ve meninin dışarı doğru atılmasına (idrar torbasına geri kaçmamasına) neden olmaktadır.
Prostat bezi içinde salgı bezleri, ufak kanalcıklar şekilde prostatın dokusu içinde dallanırlar (Resim-6a ve -6b) ve bu salgı bezlerinin iç boşluğunu Sekretuar “Epitel” hücreleri adı verilen prostat salgısını yapan salgı hücreleri kaplamaktadır. Prostat salgısını ve dolayısıyla PSA üretimini bu Sekretuar Epitel hücreleri yapmaktadır (Resim-7).

 

Resim-6

Bu salgı bezlerinin içini döşeyen hücreler salgıladıkları prostat sıvısını ve PSA –Prostat Spesifik Antijen- proteinini lümen denilen bezin içini oluşturan boşluğa salgılar ve buradan kanalcıklar vasıtasıyla idrar kanalına açılan daha büyük kanallarla üretrayayani idrar kanalına boşaltılır (Resim-7).

Resim-7: Prostat bezi içindeki salgı bezleri ve bunun içini döşeyen “SekretuarEpitel Hücreleri” ile bunların dış kısmında bulunan “Bazal Hücreler”. Bazal hücreler daha salgı yapma özelliğine sahip olmayan ancak epitelyum hücreleri fonksiyonları yitirip yok olduklarında yeni Sekretuar Epitel Hücrelerini oluşturan hücre katmanıdır. Şematik olarak prostat bezi içindeki küçük salgı bezlerinin ve kanalcıklarının iç yüzeyini döşeyen ve prostat sıvısı ile PSA üretimini yapan Sekretuar-salgı yapısı- Epitel Hücreleri ve bunu çevreleyen Bazal Hücreleri ve vücuttan gelen uyarılara karşı salgı üretimini düzenleyenNöroendokrin Hücreleri bulunur. Bu yapıları “Bazal Membran” denen bir membran sarmaktadır (Resim-8)

Resim-8: Bazal Membran ile çevrili 3 çeşit prostat salgı hücresi vardır. Salgı bezleri ve kanalcıkları saran “Stroma” dokusu ve bu dokunun içinde bulunan ufak sinir uçları, damarlar ve kas hücreleri ile salgı hücrelerinin arasındaki ilişki tümüyle “Bazal Membran” tarafından sınırlandırılmıştır. Bu nedenle menideki PSA değeri çok yüksek iken (mililitrede 70-95 miligram), kanda PSA değeri çok çok düşüktür (normalde mililitrede 2.5 nanogramdan az olmalıdır). Zira Sekretuar Hücreleri tarafından üretilen PSA’nın kan damarının içine ve dolayısıyla kana karışmasına Bazal Membran engel olmaktadır.

Not: 1 Nanogram = 10-6 Miligram’dır.

Prostat Kanseri’nde salgı hücrelerinin kontrolsüz ve anarşik şekilde çoğalması ve Bazal Membran’ın yıkılması ile üretilen PSA kana daha fazla şekilde geçmeye başlar. Bu nedenle serum (kandaki) PSA yüksekliğinde bunun nedeninin Bazal membran’ı yıkan bir kanser olgusuna mı bağlı olduğu şüphe edilir ve kesin tanıyı koymak için biopsi önerilmektedir. Ancak serum PSA değerini kanser dışında yükseltebilecek başka etkenler mevcuttur.

Bakınız: PSA Nedir?

ÜroKlinikGrubu Bilgi Platformu