Böbreğin Tanımı

Böbrekler her iki yanda (sağ ve sol) fasulyeye benzeyen şekli olan karının arka duvarını oluşturan kasların hemen önünde, periton zarını arkasında (retroperitoneal bölgede) bulunan kırmızı-kahverengi organlardır. Böbreklerin asıl fonksiyonu kandaki zararlı maddeleri filtre etmek ve idrar şeklinde atmaktır. Ayrıca vücudun tuz ve su dengesinin sağlanması ve devamlılığından da sorumludur.

İdrar böbreklerden idrar kesesine (mesane) üreter adı verilen kanallar vasıtasıyla taşınır.

Şekil-1: Sağ ve sol böbrek damar yapıları, idrarı mesaneye taşıyan üreter kanalcığının böbrekten çıkışı

 

Böbreğin bir kapsülü vardır. Böbrek kapsülü denir. Bunu saran böbrek etrafı yağ dokusu (perirenal yağ dokusu) vardır. Bu yağ dokusunu saran “Gerota” fasciası adı verilen bir zar vardır. Bu yapıyı da pararenal yağ dokusu kaplamaktadır. Bu katmanlar özellikle böbrek kanserinin evrelendirilmesinde önemlidir (Şekil-2).

Şekil-2: Böbreği saran kapsül, çevre yağ dokusu ve onu da saran Gerota  zarı

 

Böbreği saran katmanlarını yanı sıra, böbreğin iç kısmını oluşturan oldukça kompleks yapılar ve bölümler vardır.

Böbreğin iç yapısında böbrek parankimi denilen etli, kahverengi-kırmızı olan kısım vardır. Ve bu dış bölümünde korteks, iç bölümünde medulla olmak üzere iki anabölümden oluşur. Korteks bölümü, üçgen şeklindeki renal piramid olarak bilinen yapılar tarafından bölünür (Şekil-3).

Renal piramid denilen bölümlerin içinde kanı süzerek idrarın ilk bölümünü oluşturan mikroskobik süzgeçlerin uzun tüp kısımlarının birleşmesi ile oluşan toplayıcı tüpler bulunur. Ve bu toplayıcı tüpler Minör kaliks içine açılır ve bu bölgeye de renal papilla denir. Birkaç minör kaliksin birleşmesi ile majör kaliksler oluşur. Korteks dokusu içinde oluşturulan idrar majör kalikslerden böbreğin havuzu da denilebilecek renal pelvise gelir ve buradan da mesaneye üreter ile nakledilir.

Böbreğin genellikle tek bir atar damarı ve tek bir toplar damarı vardır. Ancak bazı insanlarda böbreğe ekstra gelen bir arter (atar damar) ya da böbrekten dökülen iki ya da üç tane toplar damar olabilir. Özellikle damar yapısının detayları, böbrek koruyucu tümör cerrahisinde çok önem taşımaktadır.

Şekil-3: Sağ böbreğin iç yapısının detayları fotoğraf ve resim eşliğinde daha rahat anlaşılır şekilde gösterilmektedir. Korteks ve medulla ilişkisi, renal piramidin ne olduğu ve kaliks yapıları anlatılmaktadır.

 

Böbreğin atar damarı oldukça önemli miktarda kanı böbreğe taşır ve kortekse kadar dağıtır. Bu atar damardan gelen kandaki zararlı maddeler korteks içindeki “Glomerül” adı verilen ve her bir böbrekte yaklaşık 1 milyon adet bulunan süzgeçlerde süzülür. Süzülen sıvı tüplerden geçerek toplayıcı tüpler vasıtasıyla kalikslere ulaşırken, sıvının geri emilmesi ve farklı tuzların atılması ile son halini idrar adını alır. (Şekil-4)

Şekil-4: Sol renal korteks, medulla ve atar damarı süzen glomerül ile tüplerin yani nefronun böbrek içindeki lokasyonu.

 

Genellikle tek bir atar damardan böbreğe giren kan ilk planda 5 ana kola ayrılır ve ardışık olarak interlober, arkuat, interlobuler arterlere dallanır (Şekil-5).

Şekil-5: Böbrek atar damarının dalları

 

BÖBREK HAKKINDA DAHA FAZLA BİLGİ ALIN